Bezpieczeństwo na szlaku - poradnik głównie dla kobiet

Każdy z nas boi się czegoś innego, ale jest pewien zestaw zdarzeń, które się przewijają w rozmowach o bezpieczeństwie na szlaku, w górach i w podróży. To sprawy o które często pytacie po moich slajdowiskach, zarówno mężczyźni jak i kobiety. Jest jednak kanon pytań, które z jakiegoś powodu kobiety zadają częściej.

Zazwyczaj unikam tematów "kobiecych", ponieważ uznaję taki podział za sztuczny. Uważam że wszyscy możemy robić to co chcemy, niezależnie od płci, a nasze doświadczenie wędrowania tudzież podróżowania u swoich podstaw niczym się nie różni - różni się tylko to jak jesteśmy traktowani przez innych ludzi. Niestety w różnych miejscach i sytuacjach będziemy potrzebować więcej odwagi do tego żeby robić to, na co mamy ochotę.

Outdoor jest zdominowany przez mężczyzn, a te kobiety, które podróżują i do tego jeszcze podróżują samotnie nierzadko kreują się na bohaterki. Dla wielu osób, w tym mnie, samotna podróż jest łatwiejsza niż w towarzystwie. Nie ma w tym doprawdy żadnej zasługi.

Okazuje się, że większość kobiet sama wpędza się w pewien rodzaj stereotypowego myślenia, według którego cnota odwagi należy do mężczyzn, podobnie jak możliwości obrony w sytuacji zagrożenia. Uwolnić się od tego można przede wszystkim za pomocą doświadczenia. Trzeba mieć jednak na uwadze, że doświadczenie przynosi nam zazwyczaj dokładnie to, czego oczekujemy. Musimy więc zmienić też nasze oczekiwania. Musimy też mieć na uwadze, że świat niekoniecznie nadąża nad naszą emancypacją i przejawy nierównego traktowania z pewnością napotkamy - facet, który nas zaczepi nie będzie pytał czy zaczepki idą w parze z naszymi poglądami. 

Nie chciałabym się teraz zagłębiać w podstawy naszego bezpieczeństwa w górach i na szlakach. O takich rzeczach jak  odpowiednie ubranie, zapas jedzenia czy kwestia nawigacji mam nadzieję, że nie trzeba nikomu przypominać. Tym razem chcę zająć się tym rodzajem bezpieczeństwa, które zależy bardziej od naszego sposobu myślenia i zachowania.

Dzicz - ciemny las i dzikie zwierzęta

Większość zagrożeń jakie jesteśmy skłonni widzieć w dzikiej przyrodzie jest wyimaginowana. Te, które rzeczywiście istnieją, po prostu musimy zaakceptować, jeżeli decydujemy się na wędrówkę w miejscu, w którym występują. 

Na czele irracjonalnych lęków stoi atawistyczny lęk przed ciemnością, niezbadaną przestrzenią, w której czyhają dzikie bestie. Czy jednak rzeczywiście w okolicy naszego biwaku roi się od niedźwiedzi, wilków, duchów i wampirów, gotowych się na nas rzucić? Oczywiście nie. Stosując zasady Leave No Trace i odpowiednio przechowując jedzenie w miejscu niedostępnym dla zwierząt (w specjalnym pojemniku lub powieszone wysoko na gałęzi i z dala od pnia) możemy się nawet uchronić od wizyty głodnego amerykańskiego czarnego niedźwiedzia. Tylko te, które są przyzwyczajone pozyskiwać jedzenie od turystów będą napastliwe - ale tak czy owak nie będą chciały zjeść samego turysty. Normalne dzikie zwierzęta panicznie boją się ludzi i nigdy do nich nie podchodzą. W ciągu wielu wieków polowań nauczyły się, że człowiek oznacza dla nich śmierć. Tylko dzięki temu jeszcze istnieją - gdyby stanowiły zagrożenie, zostałyby wytępione. 

Do wypadków dochodzi przede wszystkim z winy ludzi, którzy zbliżają się do zwierząt, na przykład żeby zrobić zdjęcie. Niedopuszczalne jest karmienie ich.

Zwierzęta możemy, owszem, usłyszeć. Bywa to stresujące, podobnie jak wszystkie inne podejrzane dźwięki, rozchodzące się w ciemności. Rozwiązanie tego problemu jest bardzo proste: zatyczki do uszu. 

Coś, czym swego czasu sama się bardzo przejmowałam wędrując przez okolice zamieszkałe przez niedźwiedzie grizzly jest problem miesiączki, a właściwie problem zapachu krwi, który dla niedźwiedzia bez wątpienia jest wyczuwalny z dużej odległości. Okazuje się jednak, że badania wykazały, że niedźwiedzie doskonale odróżniają ten zapach od zapachu krwi wydobywającej się z rany i nie wykazują zainteresowania.

Samotność

"Samotny biwak w lesie" - takie tytuły nosi wiele popularnych filmów na YouTube. "Nie boi się pani tak sama?" jest z kolei najczęstszym pytaniem jakie zadają osoby, które spotykam podczas wędrówek i widzowie podróżniczych prezentacji. Zadają je równie często mężczyźni, jak i kobiety.

Wszystkie dłuższe wędrówki odbywam samotnie - robię tak, bo tak wolę. Wiele osób woli podróżować w towarzystwie, jednak chyba jeszcze więcej preferuje samotność. Dziwi mnie trochę lansowanie samotnej wędrówki jako bardziej heroicznego wyczynu, a nawet wyrzeczenia - ci którzy chodzą samotnie robią to przecież dla przyjemności.

Samotność, choć działanie solo byłoby tu lepszym określeniem, niewątpliwie oznacza bycie zdanym na własne siły, ale przecież w dzisiejszych czasach nie jesteśmy wystawieni na pastwę losu. Prawie wszędzie jest zasięg, więc możemy zadzwonić po pomoc. Jeśli wędrujemy w miarę popularnym szlakiem, w razie kontuzji prędzej czy później trafimy na kogoś, kto będzie mógł sprowadzić pomoc nawet wtedy, kiedy zasięgu w danym miejscu nie ma. Jeśli bardzo się obawiamy możemy zabrać ze sobą lokalizator (np. SPOT czy InReach - za pomocą naciśnięcia jednego przycisku możemy wezwać pomoc tam, gdzie sieci nie ma), a nawet telefon satelitarny. Sama nie noszę takich rzeczy nigdy - są ciężkie, drogie, a prawdopodobieństwo potrzeby ich użycia jest bardzo niewielkie - ale to zależy też od tego gdzie się wybieramy, co innego GSB czy PCT, a co innego trawers Grenlandii.

Prawdą jest, że niektóre rzeczy trudniej robić samemu - myślę tu przede wszystkim o tym, czego sama się najbardziej obawiam, czyli przechodzeniu rzek. Mam zamiar poruszyć ten temat osobno. We dwójkę czy w większej grupie zawsze jest łatwiej. Jeśli porwie nas prąd ktoś będzie miał też szansę nam pomóc. 

Głównym postulatem będzie tutaj ostrożność - unikajmy ryzyka, postępujmy w sposób przemyślany, w razie wątpliwości wycofajmy się. Bardzo często jest tak, że będąc w towarzystwie innych osób chcemy pokazać swoją odwagę i robimy rzeczy, na które byśmy się nie zdobyli samotnie.

Wiele osób boi się chodzić po lesie czy spać samemu w lesie - powinniśmy uświadomić sobie, że to las jest naszą ostoją. A czy jesteśmy w nim sami czy nie nie ma żadnego znaczenia. Co ciekawe to przede wszystkim mężczyźni boją się lasu, mam wielu kolegów, którzy za nic w świecie nie rozbijają namiotu w lesie - wolą narazić się na wykrycie pod wsią czy na łące. O biwakowaniu napisałam już cały artykuł.

Ludzie

Współcześnie to nie ciemność i dzikie zwierzęta są naszymi wrogami - są nimi inni ludzie. Wymienione wyżej zagrożenia należą raczej do subiektywnie postrzeganych i dla wielu osób mogą wcale nie stanowić zagrożenia. Taki jest mój własny pogląd na tę kwestię, ale sądzę że największe zagrożenie stanowią przede wszystkim ludzie. Dlatego zawsze powtarzam, że właśnie w lesie będzie dla nas najbezpieczniej. To rada właśnie głównie dla kobiet - jeśli boicie się samotnych noclegów, szukajcie zacisznych miejsc w głębi lasu, niewidocznych z drogi czy wsi. Nie będzie tam ani gwałcicieli, ani złodziei, ani nawet grzybiarzy, nie wspominając o leśniczych. Po mieście ludzie snują się o każdej porze, natomiast większość lasu się boi i w żadnym wypadku nie będzie go penetrować po ciemku.

Przemoc i zaczepki

W USA bardzo często kobiety pytały mnie zupełnie serio czy noszę ze sobą pistolet do obrony. Wciąż jeszcze kobieta nie będąca w towarzystwie mężczyzny jest traktowana jako wolna, a więc do wzięcia. Należy się liczyć z próbami tego wzięcia, choć najprawdopodobniej będą to tylko nieprzyjemne zaczepki i nagabywania. Nie jest tak, że każda spotkana osoba źle nam życzy - tak naprawdę jest wręcz przeciwnie. Po prostu dobrze jest być przygotowanym na taką okoliczność.

Jakkolwiek chcielibyśmy żyć w idealnym społeczeństwie pozbawionym przemocy, nie żyjemy w takim. Chcąc wędrować samotnie np. po polskich nizinach, trzeba być na to przygotowaną. Nie zawsze będzie to coś bardzo chamskiego czy niebezpiecznego, a jednak zdarzyło mi się usłyszeć pytanie "nie boi się pani tak sama w lesie?" zadane przez spotkanego w lesie osobnika o niedobrym wejrzeniu (zajmował się tam kradzieżą drewna). 

Wybierając się w podróż warto dwa razy zastanowić się jakie zwyczaje panują w danym kraju. Z pewnością nie zagwarantuje nam to 100-procentowego bezpieczeństwa, ale im bardziej przyjazne, stawiające na równość społeczeństwo, tym większe szanse na pobyt bez tego rodzaju incydentów.

Jeśli macie obawy, wybierajcie miejsca, o których wiadomo, że są bezpieczne, zwłaszcza na początku przygody z outdoorem. Oczywiście nie chodzi mi o to, że w "zachodnim" kręgu jesteśmy wolni od przestępstw seksualnych, a na innym "mniej cywilizowanym" kontynencie na pewno coś nam się stanie. Po prostu jeśli zaczyna się przygodę z outdoorem lepiej najpierw ośmielić się gdzieś, gdzie z góry wiadomo, że jest bezpiecznie, a potem, mając już pewne doświadczenie, wypuścić się gdzieś, gdzie trzeba się zdobyć na więcej odwagi.

Z reguły bezpieczniejsze dla wędrowców, a zwłaszcza samotnych kobiet, są kraje w których jest kultura wędrowania. W takim kraju nie będziemy egzotycznym zjawiskiem, ale czymś zwykłym. Niestety, takich krajów nie jest bardzo wiele, lecz zawsze jeszcze pozostają góry - nawet jeśli dany kraj ogółem nie jest często odwiedzany przez turystów w ogóle, to jeśli ma góry, to można liczyć na to, że tam bardziej "znikniemy w tłumie". Takim właśnie krajem jest Polska.

Bywa różnie. Nawet w takim kraju jak Szwecja mojej znajomej zdarzyło się w przygotowanym miejscu biwakowym spotkać natrętnego ekshibicjonistę (policja zareagowała szybko i sprawnie, odbył się proces sądowy). Wędrując Appalachian Trail w USA z kolei sama udałam się w pościg za mężczyzną, który wtargnął nocą do hikerskiego hostelu w celu molestowania śpiących hikerek. Policja złapała delikwenta w kilka minut.

W takich nagłych przypadkach jak powyżej trzeba zawsze ocenić sytuację, zaalarmować kogoś, wezwać policję. Warto też pomyśleć o kursie samoobrony. Poczucie bezpieczeństwa poprawia noszenie ze sobą gazu pieprzowego, nosiłam taki kiedy zaczęłam chodzić po Polsce. A co kiedy tylko czujemy się niekomfortowo, ktoś nas zaczepia, ale nie wiadomo czego chce? Mam na to swoje sposoby.

W ludzkiej psychologii występuje pewne ciekawe zjawisko - ludzie nawet jeśli nie są "dobrzy" to lubią widzieć tak samych siebie i prezentować się tak przed innymi. Można wykorzystać to również do obrony. Jeśli ktoś się wokół nas kręci, zadaje dużo pytań, trzeba odwrócić sytuację. Nie przechodzić do defensywy, ale sprawić żeby namolny typ znalazł się w roli "rycerza", pomagającego niewieście. Spytajmy na przykład o najbliższy sklep spożywczy, godziny otwarcia, ofertę; o agroturystykę, księdza proboszcza w sąsiedniej wsi, odległość do niej - puśćcie wodze fantazji i przede wszystkim nie okazujcie lęku ani zdenerwowania. Niech wszyscy wiedzą, że wiecie co robicie, nie robicie tego pierwszy raz i świetnie się bawicie. 

Jeśli sytuacja budzi nasz niepokój nie bójmy się skłamać - jesteśmy nauczone być grzeczne i miłe, kłamać przecież nie wolno, a już szczególnie nie robią tego grzeczne dziewczynki. Jest to natomiast bardzo prosty sposób - nachalnego osobnika można zniechęcić mówiąc, że jesteśmy w grupie, że ktoś na nas czeka na skrzyżowaniu, że nasz chłopak jest od nas trochę szybszy i wędruje z przodu itd. Rzadko korzystam z tego sposobu, bo przeczy temu, co napisałam wyżej, ale w ten sposób spotkany człowiek myśli, że ktoś wie o naszym istnieniu i będzie nas szukał. Przypominam sobie, że zrobiłam tak na PCT, kiedy spotkałam dziwacznego faceta ubranego w dwa różne trampki, schodzącego ze szlaku przytykającego do PCT. Zbierał trujące grzyby i pytał czy może je jeść, po czym chciał się wdać w dłuższą pogawędkę. Akurat kilometr dalej był parking, więc powiedziałam, że spotkam się tam z resztą grupy i przyspieszyłam kroku. Takich osób nie spotyka się w dzikszych miejscach oddalonych od cywilizacji, ale właśnie w pobliżu parkingów i popularnych szlaków jednodniowych.

Podobnie jeśli ktoś nas nagabuje, można powiedzieć że się ma partnera niezależnie od tego czy to prawda czy nie. Nie było mi dane tego sprawdzać, ale ponoć w krajach Azji, gdzie bycie singielką nie jest akceptowane, znany sposób to zakładanie na podróż obrączki.

Autostop

Jeśli chodzi o podróże autostopowe, to wcale nie musimy się na nie decydować. Jednak wędrując długodystansowym szlakiem pieszym nie będziemy mieć wyjścia - w USA np. w górach nie funkcjonuje transport publiczny, a miasta znajdują się bardzo daleko od szlaku i kiedy potrzebujemy odnowić zapasy żywności musimy do sklepu pojechać właśnie autostopem. Na to kto się zatrzyma nie mamy wpływu. Na pewno bezpieczniej jest właśnie przy szlakach - mieszkańcy przyszlakowych miejscowości wiedzą kim są osoby z plecakami i są bardzo przyjaźnie nastawieni. 

Podczas podróży autostopem należy pamiętać, że nie trzeba wsiadać do każdego samochodu, który się zatrzyma. Jeśli macie cień podejrzenia, podziękujcie. Można zmyślić cokolwiek - że jest się z kimś i trzeba na tego kogoś zaczekać, że właściwie to czegoś zapomnieliśmy i musimy się wrócić. Mnie konieczność takiego manewru zdarzyła się tylko raz, a autostopem jeżdżę bardzo często, również autostradami, choć im mniejsze drogi, tym lepiej. Propozycje seksualne zdarzają się. Wielu mężczyzn żywi przekonanie, że kobieta podróżująca autostopem poszukuje towarzystwa. Sama propozycja nie stanowi jednak zagrożenia, wystarczy grzecznie odmówić. Zdarzyło mi się to dwukrotnie, a odmowa nie stanowiła problemu.

Kradzieże

Ryzyka kradzieży można uniknąć nie zostawiając swoich rzeczy bez opieki oraz ukrywając się przed ludźmi na biwaku. Tak jak już wspominałam leśny gąszcz i zupełne odludzie są najbezpieczniejszymi miejscami pod Słońcem. O ile ktoś może włamać się do naszego namiotu na kempingu, w głębokim lesie jest to zupełnie nieprawdopodobne.

W Szwecji zostawiłam raz w rzadko uczęszczanym miejscu swój sprzęt biwakowy na cały dzień, nie chcąc go wnosić i potem znosić ze szczytu Kebnekaise. Niewiele jest miejsc i krajów, w których można bez obaw zostawić swoje rzeczy i się od nich oddalić. Tak naprawdę gdziekolwiek są ludzie, można się spodziewać kradzieży. Na amerykańskich szlakach hikerzy ufali sobie nawzajem i można było być spokojnym o sprzęt na leśnym biwaku i pod wiatą, ale sytuacja zmieniała się diametralnie w pobliżu cywilizacji - kto spuścił z oka telefon ładujący się w plażowej toalecie najczęściej tracił go bezpowrotnie. Kradziono całe plecaki pozostawione na kilka minut pod szczytem - właściciel wspinał się ostatnie metry na lekko, a kiedy wracał plecaka już nie było (udawało się odzyskać takie rzeczy dzwoniąc na policję, która była bardzo sprawna w działaniu - pamiętam, że zgarnęli złodzieja ze szlakowego parkingu).

Znane są przypadki "włamań" do namiotów - złodzieje tną materiał i wyciągają rzeczy ze środka. Mogą też zablokować zamek sypialni i obrabować przedsionek tak, żeby właściciel nie mógł interweniować.

W miejscach choćby tylko trochę niepewnych kiedy nie śpię w namiocie - czyli pod wiatą czy jakimś budynku - zawsze pakuję cenne rzeczy (portfel, elektronikę) do śpiwora i trzymam je w nogach. To najbezpieczniejsze miejsce. Śpiwory mają najczęściej jakiegoś rodzaju kieszonki po wewnętrznej stronie, służące właśnie do tego, żeby można w nich było trzymać cenne przedmioty. Mają jednak tą wadę, że pozostają w jednym miejscu (a lepiej byłoby nie obracać się na brzuch razem ze śpiworem mając na przodzie plastikowe karty kredytowe).

Podsumowanie

To jak postrzegamy to, co się wokół dzieje, wpływa na to, co się dzieje. Nie narażajmy się bez potrzeby i dbajmy o swoje nastawienie - jeżeli wierzymy, że jesteśmy potencjalną ofiarą jest bardziej prawdopodobne, że nią zostaniemy. Jeśli się boimy, uważamy, że sobie nie poradzimy, automatycznie sprawiamy, że druga strona łatwiej wejdzie w oczekiwaną przez nas rolę. Im więcej jednak mamy dobrych doświadczeń, tym większą moc sprawczą odczuwamy. Wkrótce przekonamy się, że większość ludzi chce wykazywać się życzliwością, co z pewnością zmieni naszą wizję świata na bardziej pozytywną.