Filozofia thru-hikingu - Fast Hiking, czyli dlaczego wędrować szybko?

Wyższość szybkiej wędrówki uznaje się w środowisku długodystansowców niejako z urzędu, jako prawdę objawioną, której nikt wewnątrz tego środowiska nie podważa. Osoby nie zaliczające się do grona długodystansowców mają jednak często zupełnie przeciwny pogląd na ten temat. Jest to sprawa bardzo kontrowersyjna.

Potrzebę szybkiej wędrówki można dość prosto objaśnić - są to względy praktyczne, takie jak krótki sezon i zmęczenie oraz względy społeczne, czyli krótko mówiąc rywalizacja, która jest wspaniałą rozrywką i motywacją, choć niektórzy odbierają ją negatywnie i w niej ostentacyjnie nie uczestniczą, ale jednocześnie pozostaje w nich jakiś konflikt, który lubią uzewnętrzniać. To każe sądzić, że jednak chcieliby spróbować, ale z jakiegoś powodu nie potrafią.

Temat prędkości jest chyba równie emocjonujący co kwestie sprzętowe. Nic nie zyskuje tyle hejtu co fast-hiking, nikt też nie jest podziwiany tak jak fast-hikerzy. Z drugiej strony osoby nie zajmujące się długimi dystansami, a tylko oglądające je na filmikach w internecie, nieustannie dyskredytują szybką wędrówkę i starają się propagować pogląd, jakoby wędrówka szybka była wędrówką gorszego rodzaju, nie pozwalającą na cieszenie się szlakiem, krajobrazem i doświadczeniem. 

Szybko, czyli... 

Nikt oczywiście nie wyznaczył granicy między wędrówką szybką a wolną, nie ma takiej średniej, która by była tutaj wyznacznikiem - to nie tempo się liczy, a samo odczucie, że idzie się szybko, ważny jest tutaj styl wędrowania. To sprawa zupełnie indywidualna i każdy inaczej definiuje to pojęcie.

Jeżeli chcemy spojrzeć bardziej technicznie, powiedzmy, że osoba wędrująca ponad 30 km/dziennie pokonuje szlak dosyć szybko, ponad 40 km/dziennie to już bardzo szybko. Ja jestem gdzieś pomiędzy - zależnie od szlaku miałam przez ostatnie trzy lata średnią 33-37 km/dziennie. Poznałam jednak osoby, które potrafią i więcej. Chcąc pobić rekord przejścia szlaku, tzw. Fastest Known Time (FKT) trzeba pokonać dziennie nawet ponad 100 km - i to jest najprawdziwszy fast hiking, natomiast w tym tekście nie będę się na nim skupiać, bo jest jednak zjawiskiem bardziej niszowym i dla większości niedostępnym. Wszystko to są jednak liczby, które dla każdego mają inne znaczenie i polecam nie skupiać się na nich.

Jeżeli chodzi o policzalne wartości to na długim dystansie liczy się wyłącznie średnia na całym szlaku - to jaki kto ma rekord życiowy czy szlakowy nie ma tu znaczenia. Jednorazowe zrywy zwykle kończą się wyczerpaniem i często dniem zero. Wcale nie trzeba mieć tutaj wybitnych osiągnięć, wystarczy konsekwencja. Kończąc PCT spotkałam parę, która zaliczyła ponoć 60 dni z dystansem powyżej 50 km. Ja na PCT miałam tylko dwa takie... A mimo to byłam od nich szybsza o dwa tygodnie. O tym jak rozplanować dystanse i zarządzać czasem na szlaku napiszę kiedyś osobno. Niemniej, bicie rekordów jest też bardzo fajną sprawą i daje dużą satysfakcję.

Szwecja na spokojnie

W 2020 miałam okazję świadomie doświadczyć wędrówki wolniejszej i zrozumiałam, że te dwa sposoby wędrowania różnią się jeszcze bardziej niż sądziłam. Przejście Szwecji zdecydowanie było w stylu slow, choć trudno je za takie uznać obiektywnie - przeszłam 3000 km, być może więcej, w 90 dni, ze średnią co najmniej 33,3 km dziennie. Ale z mojego punktu widzenia była to powolna wędrówka ze smakowaniem okoliczności. Wiem, że mogłam zrobić to szybciej. To, jaki kształt przybrało SPL było w pełni przemyślane, a zakładało styl taki, jakie mają moje przejścia jesienne, bezpośrednio po zakończeniu długiego dystansu, kiedy ciało pracuje jeszcze na wysokich obrotach, ale głowa ma już dość życia w napięciu - są to wędrówki służące spowolnieniu tempa. Nagradzałam się tak zawsze po przejściu długiego szlaku: po AT przeszłam Long Trail i Northville-Placid Trail, po CDT podróżowałam po Kanadzie, z Wyspą Vancouver na czele, wreszcie po PCT przeszłam Estonię. I przejście Szwecji było właśnie taką nagrodą i środkiem na uspokojenie po zdobyciu Triple Crown of Hiking.

Dostałam w Szwecji to, czego chciałam i rzeczywiście bardzo odpoczęłam, cieszyłam się tym czego mi na szlakach Korony brakowało - długo spałam, zwiedzałam, zbierałam jagody, chowałam przed deszczem. Wędrówka nie była pozbawiona w ogóle napięcia, bo jednak zrealizowałam ją w  90 dni i nie oznaczało to bynajmniej lenistwa, ale jednak nie dałam z siebie wszystkiego. Czasami tylko zachodziła potrzeba przyspieszenia, zdążenia gdzieś przed nocą czy deszczem, a wtedy wracało uczucie pędu do celu. Wtedy czułam, że tego napięcia mi właśnie brakuje.

Przyjemność i dobry stres

Przyjemność fast-hikingu bierze się z kilku różnych rzeczy, które się ze sobą łączą. Po pierwsze z odczucia zwycięstwa, pokonania słabości, satysfakcji z osiągnięcia celu; z zaskoczenia tym, że udało nam się dokonać czegoś, do czego nie sądziliśmy że jesteśmy zdolni. To przychodzi łatwiej, jeśli wchodzi w grę rywalizacja z innymi hikerami - najczęściej jest to zdrowa rywalizacja, która nie sprawia, że "przegrany" pogrąża się w rozpaczy. Zawsze znajdzie się ktoś szybszy, więc nie ma znaczenia kto akurat "wygra", bardziej chodzi o same wyścigi. Druga pochodzi z substancji chemicznych, które pod wpływem wysiłku wytwarza nasz organizm, co można porównać z byciem pod wpływem środków odurzających. Nie bez powodu osobom cierpiącym na melancholię zaleca się ruch na świeżym powietrzu - to naprawdę działa. 

Pisałam już o tym w tekście o depresji poszlakowej. Wędrówka jest intensywnym doświadczeniem, im szybsza, tym bardziej i tym więcej hormonów szczęścia płynie w żyłach piechura. Już o świcie następuje zastrzyk adrenaliny, a w trakcie wędrówki rośnie stężenie endorfin i innych hormonów. Tak naprawdę ich poziom nie ma kiedy zmaleć. Być może jest to też przyczyną, dla której nie czuje się tak bardzo zmęczenia i bólu jak by się mogło i dlatego łatwiej jest pokonywać naprawdę duże dystanse (oczywiście oprócz naturalnego przy codziennym treningu wzrostu fizycznej kondycji).

Nie należy sądzić, że te wszystkie przyjemności, medytacje, towarzyszą nam na szlaku stale - absolutnie nie. Ale dobrze jest nauczyć się kiedy tak się dzieje, bo wtedy można spróbować wywoływać taki stan. Najlepiej jest kiedy mamy element trudu, który utrzymuje się na jakimś poziomie i trwa długo. Lubię długie i strome podejścia, kiedy czuję jak dobrze panuję nad oddechem, jak doskonale pracują moje mięśnie i w ogóle się nie męczę. Równie satysfakcjonująca jest wędrówka przez pustynię, gdzie jest bardzo gorąco, ale jednocześnie wieje wiatr, więc ciało radzi sobie dobrze, da się oddychać, nie kręci się w głowie, a pot wysycha nawet pod plecakiem. Wielkie, błękitne niebo, pusta przestrzeń wokół, której stajemy się częścią. Żwir chrzęści pod nogami. Przez chwilę można się poczuć doskonałym i jest to fenomenalne uczucie. Szczególne znaczenie ma tutaj płynność ruchu i rytm, który sami tworzymy i jednocześnie mu się poddajemy. Niektórzy muszą szukać go na zewnątrz i dlatego np. popularne jest słuchanie muzyki. 

Wydaje się, że u wielu hikerów wygląda to podobnie. Potrzebna jest adrenalina i stres, który nie nie jest zjawiskiem jednoznacznie negatywnym (w psychologii znane jest rozróżnienie stresu na pozytywny, motywujący i negatywny, zniechęcający). To, co dla kogo jest motywujące to zupełnie indywidualna sprawa, jedni potrzebują niebezpieczeństwa, inni tylko lubią się ścigać. Myślę jednak, że efekt jest w obu przypadkach podobny. Znalezienie odpowiedniej motywacji jest na długich szlakach niezbędne, a stres pozytywny coś takiego daje.

Z jednej strony można widzieć życie na szlaku jako intensywne i pełne adrenaliny, bo cały czas jesteśmy w ruchu, z drugiej jako monotonne i nudne, bo wszystkie dni są podobne do siebie. Z biegiem czasu monotonia staje się bardziej wyraźna, jest to nieuniknione i dlatego też wiele osób poszukuje dodatkowych bodźców - takich jak drobne wyścigi (np. 4 state challenge, czyli zaliczenie 4 stanów w Appalachach w ciągu 24 godzin przypada akurat w połowie szlaku, kiedy większość ludzi ma kryzys i zmaga się z nudą i zmęczeniem).

Wyostrzone zmysły

Nie jest prawdą to, co myślą ludzie, którzy tego nie doświadczyli - że idąc szybko wielu rzeczy się nie dostrzega i na nic nie ma czasu - przeciwnie czas spędzony w marszu jest nasycony treścią, a oczy widzą wiele, wszystko, na raz. Obraz przesuwa się jak na filmie. Jest to fascynujące zjawisko - czasami, jeśli ścieżka jest łatwa i pozbawiona korzeni idę patrząc w bok żeby ten ruch zarejestrować.

Nawet strój odgrywa tu rolę. Wydaje się, że biegowe ubrania to bardziej moda, choć oczywiście także względy praktyczne - długodystansowiec można łatwo odróżnić od trekkera na pierwszy rzut oka. Lekkie buty, ochraniacze które chroniąc przed dostawaniem się piasku do butów chronią też umysł noszącego przed jakimkolwiek zaburzeniem spokoju, wytrąceniem z równowagi pogrążonego w medytacji wędrowca. Krótkie spodenki i gołe nogi jeszcze podsycają odczucie napięcia mięśni: to jak wspaniale one pracują, na zmianę napinając się i rozluźniając, jaką mają masę, jakie są mocne i jak wytrzymałe, mogąc pracować cały dzień niemalże bez odpoczynku.

Niezrozumienie

Hikerzy wolni, oczywiście nie wszyscy, ale ci którzy nie są w rzeczywistości zadowoleni ze swojego tempa uważają fast hiking za nieprzyjemny - ponieważ sami się męczą wyobrażają sobie, że i inni muszą się męczyć, a robienie wielu kilometrów dziennie musi być dla wszystkich nie do zniesienia. Tak jednak nie jest bo, tak jak już pisałam, ciało przyzwyczaja się do wysiłku, a nawet się od niego uzależnia. Z kolei hikerzy szybcy mają wrażenie, że dostają na szlaku więcej, mają większą ilość doświadczeń w ciągu jednego dnia (mnóstwo widoków, wiele przełęczy, ciągle coś nowego i za każdym zakrętem piękniejszego, a jeśli akurat jest nieciekawie jeszcze szybciej przestanie być nieciekawie).

W polskim internecie, może dlatego że brak u nas naprawdę długich szlaków, jest bardzo dużo uzasadniania chodzenia na ciężko, gloryfikowania powolnego tempa i potępiania "przebiegania szlaku". Temat chodzenia na lekko i jednocześnie wolno to temat zupełnie niszowy i nieporuszany. Jest tylko przeciwieństwo - lekko i szybko, czyli źle. Główny motyw, który się przewija to "będę chodził tak jak chcę" - dlaczego w takim razie to czego chcą ci, którzy wolą szybciej ma być gorsze od tego, co chcą ci, którzy wolą wolniej? Tutaj idealnie pasuje stare szlakowe powiedzenie "Hike your own hike", czyli wędruj tak jak chcesz.

U podstaw całego nieporozumienia leży brak zrozumienia dla innych (po obu stronach barykady), a także chyba nieświadomość, że długie dystanse są czymś innym niż trekkingiem. 

Najczęściej spotykane wyobrażenie celu wędrówki na długim dystansie to odnalezienie własnej tożsamości, czas na zastanowienie się nad tym kim się jest i co chce się robić. Coś w rodzaju rytuału przejścia. To jednak zupełnie nie idzie to jednak w parze z wędrówką, która na długim dystansie nabiera innego charakteru w sposób nieunikniony. Z początku to jak bardzo fizyczne jest to doświadczenie może być przytłaczające. Mówiąc wprost, na początku po prostu bolą nogi.

Wiele osób zapomina, że forma fizyczna nie przychodzi od razu, a w związku z czym i na hormony szczęścia trzeba trochę poczekać. Myślę, że to pragnienie zostania thru-hikerem i przeżywania transu na szlaku odpowiada za niepowodzenia i niedokończone przejścia.

Ze swojego doświadczenia mogę powiedzieć, że długo budowałam formę - Te Araroa przeszłam wolno, ze średnią 22 km/dzień i często bolały mnie nogi. Później, na szlakach Potrójnej Korony, systematycznie przyspieszałam, wędrowałam coraz szybciej (37 km/dzień), byłam coraz mniej zmęczona i czerpałam coraz więcej przyjemności z bycia na szlaku. Mam nadzieję, że tak będzie też na kolejnym!